به گزارش شهرآرانیوز، بارشهای بهاری در کشور را فراموش نکردهایم، بارانی که طراوت و شادابی را برای هوا و پرشدگی را برای منابع آبی زیر زمینی و پشت سدها به ارمغان میآورد، وقتی صدای شرشر باران شنیده و از ناودانها جاری میشد علاوه بر لذت بردن از این صدا، خیالمان هم از بابت تابستان راحت میشد اینکه در این فصل گرم آب به اندازه کافی وجود دارد، اما چند سالیست که دیگر آن صداها چندان به گوش نمیرسد به ویژه امسال که اصلا آسمان باران رحمتش را به سمت زمین جاری نکرد و نتیجه آن تابستانی گرم و بدون آب شد.
به رغم تمام اخطارها و هشدارها درباره نحوه مصرف آب و اینکه ایران کشوری خشک و کم آب است و باید حواسمان به میزان مصرفمان باشد، اما امروز در بحران آب قرار گرفتیم، شاید روزی را هم تصور نمیکردیم که شیر آب خانه را باز کنیم و آبی از آن جاری نشود، اتفاقی که این روزها در مناطق مختلف تهران به وفور دیده میشود که حتما شهرهای بزرگ دیگر هم گرفتار آن شدهاند.
شرکت آب و فاضلاب استان تهران اعلام کرد که خشکسالیهای پنج سال اخیر و کاهش بارشهای استان تهران در سال آبی جاری که در ۶۰ سال اخیر بیسابقه بوده، به شدت منابع آبی تهران را تحت تاثیر قرار داده است.
طبق اعلام این شرکت اکنون ذخایر موجود در سدهای تامینکننده آب تهران در پایینترین وضعیت خود در یک قرن اخیر قرار دارد، بررسی وضعیت سدهای تهران بیانگر آن است که سد امیر کبیر ۳۸ درصد پرشدگی دارد و نسبت به سال گذشته ۵۸ درصد کاهش حجم آب دارد، سد لار با ۷ درصد پرشدگی و کاهش ۳۴ درصدی نسبت به سال گذشته در وضعیت بسیار بدتری قرار دارد، همچنین سدهای لتیان و ماملو با ۲۰ درصد پرشدگی و کاهش ۴۷ درصدی نسبت به سال گذشته در آستانههای خطر قرار گرفتهاند، سد طالقان نیز ۵۳ درصد پرشدگی داشته و ۳۲ درصد نسبت به سال گذشته عقب ماندگی دارد، این در حالیست که تهران برای تامین آب مورد نیاز به طور کامل به این سدها وابسته است.
یک مساله مهم در این رهگذر این است که هرگاه با مشکل کم آبی مواجه میشویم دولتها بلافاصله از مردم میخواهند که صرفه جویی کنند، سوال این است نقش دولتها در این میان چیست؟ چرا همواره از مردم میخواهند که صرفه جویی کنند؟ با وجود قوانین بسیار در این زمینه، دولتها چه اقدامی در راستای اجرای آنها انجام دادهاند؟ این در حالیست که حجم زیادی از آب موجود در کشور در بخش کشاورزی صرف میشود در حالیکه طبق قانون سند ملی امنیت غذایی که در سال ۱۴۰۲ تصویب و ابلاغ شد باید تا افق ۱۴۱۱ حدود ۳۰ میلیارد متر مکعب مصرف آب در بخش کشاورزی کاهش یابد، حال با گذشت ۲ سال از تصویب آن چه اقدامی در این زمینه انجام شده است؟
از سوی دیگر با فرسودگی لولههای انتقال آب در کلانشهرها به ویژه تهران مواجه هستیم به طوری که سالانه حدود ۳۰ درصد از منابع آب شرب تهران هدر میرود و به دست مردم نمیرسد، از طرف دیگر پدیده تغییر اقلیم هم کمر منابع آبی کشور را خم کرده است و حتی باعث جابجایی فصلها و طولانی شدن آنها شده است، چندی پیش سازمان هواشناسی اعلام کرد که در دهههای گذشته، دمای تابستانی ایران در تیرماه آغاز میشد، اما اکنون از اردیبهشت شروع و تا مهر ادامه دارد، تابستان ایران عملاً ۴ تا ۵ ماهه شده است و دوره گذار از فصل سرد به گرم، یعنی فصل بهار، به طرز محسوسی کوتاه شده است.
این در حالی است که ایران دارای اقلیم خشک و نیمه خشک است بنابراین خشکسالی در چنین جغرافیا و اقلیمی امری طبیعی است، اجدادمان در هزاران سال پیش به این درک رسیده و خود را با شرایط هماهنگ کرده بودند، اما مساله این است که با پیشرفتهتر شدن امکانات زندگی و در تمام این سالها به سمتی حرکت نکردیم که نتایج آن بتواند ما را در برابر چنین شرایطی محافظت کند از این رو روز به روز شرایط منابع آبی وخیمتر شد به طوری که امروزه به بحران تبدیل شده است.
حالا که به این نقطه رسیدهایم و زنگ خطر بحران آب در کشور به ویژه در کلانشهرهایی مانند تهران، اصفهان، مشهد و تبریز به صدا درآمده آیا امیدی به بهتر شدن وضعیت وجود دارد؟
محمد درویش فعال محیط زیست در این باره گفت: امسال خشکسالی کم سابقهای را در کشور تجربه میکنیم به طوری که میزان بارندگی در تمام کشور نسبت به سال گذشته در میانگین بلندمدت ۴۰ درصد کمتر بوده که رقم تکان دهندهای است.
وی با اشاره به اینکه در سالهای گذشته با چنین خشکسالی کمتر مواجه شده بودیم افزود: وضعیت در تهران از میانگین کشور نیز بدتر است و به حدود منفی ۴۴ درصد رسیده است، تامین آب تهران کاملا وابسته به مخازن سدهای کرج، ماملو، لتیان و طالقان است که اکنون این سدها شرایط فوق العاده نگران کنندهای دارند، چون تقریبا مخازن تمام این سدها خالی شده و در بدترین شرایط میزان انباشت آب قرار دارند.
وی تاکید کرد: در مجموع وضعیت سدهای تامین کننده آب تهران، به مراتب از میانگین بدتر است و علت این است که با یک دوره خشکسالی روبهرو هستیم، البته این روند طبیعت ایران است، همیشه با شرایط خشکسالی مواجه بودیم، اما در چند سال اخیر به دلیل شرایط تغییر اقلیم و پدیده جهان گرمایی، تعداد رخدادها سریعتر و با شدت وخیم تری اتفاق میافتد.
درویش اظهار کرد: در چنین وضعیتی در سالهای گذشته به جای اینکه تمهیداتی را اعمال شود که بتواند ما را در برابر چنین شرایطی محافظت کند، نه تنها به این سمت حرکت نکردیم بلکه شرایط وخیمتر هم شده است، آماری که در تهران منتشر میشود این است که حدود ۳۰ درصد از منابع آب شرب تهران هدر میرود و به دست مصرف کننده نمیرسد، یعنی با سیستم لولههای فرسودهای در تهران روبهرو هستیم که میزان ۳۰ درصد آب شرب تصفیه شده را هدر میدهند، این باعث میشود در چنین شرایطی هیچ انگیزهای برای صرفه جویی آب بین مردم نباشد.
وی ادامه داد: وقتی مردم چنین شرایطی را میبینند میگویند اگر واقعا مساله آب و صرفه جویی آن جدی است چرا دولتها هیچ تلاشی برای مرمت لولههای فرسوده نمیکنند، چرا هیچ تلاشی برای اینکه لوله کشی آب شرب از آب بهداشتی جدا شود صورت نمیگیرد اتفاقی که در بسیاری از کشورهای اتحادیه اروپا حتی کشورهایی که با مشکل کمبود آب مواجه نیستند افتاده است، چرا در کشور ما چنین اتفاقاتی نمیافتد؟ چرا در پایان کار ساختمانها علاوه بر اینکه باید هر واحد کنتور برق داشته باشد کنتور آب الزامی نیست، بسیاری از برجها هزینه آب بها بر تعداد مشترکان تقسیم میشود و وقتی یکی از ساکنان میبیند که همسایه آن مدام شیر آب را باز میکند دیگر چه فرقی میکند که او هم صرفه جویی کند، چنین شرایطی این انگیزه را برای شهروندانی که واقعا مسوولیت اجتماعی را درک میکنند فراهم نمیکند.
درویش تاکید کرد: به نظر من اگر دولتها بخواهند که مردم همراهی جدی تری در این بحران داشته باشند تا بتوانیم این تابستان را بگذرانیم باید به سرعت بخشنامههای خود را تغییر دهد، شهرداریها را وادار کند تمام ساختمانهایی که هنوز به تفکیک واحدها کنتور آب ندارند الزام کند که حتما هر واحد مسکونی کنتور آب جداگانه داشته باشد، دولت باید ساختمانهای خود را که از میزان استاندارد بیشتر مصرف میکنند معرفی کند و مردم ببینند دولت درباره دستگاههای ذیربط خودش هم سهل انگار نیست.
وی ادامه داد: باید با کسانی که در منازل یا ساختمانهای بلند از موتورهای آب استفاده میکنند، یا آپارتمانها و برجهایی که استخر دارند، به سرعت و به شدت برخورد شود، همچنین تمهیداتی را در فضای سبز شهرها اعمال کنند که به جز پوششهای درختی و درختچهای، از چمن و گلهای زینتی که مصرف آب زیادی دارند استفاده نشود در کلانشهرهایی که با بحران آب مواجه هستند به ویژه تهران، اصفهان، تبریز، مشهد، کاشان و شهرهایی از این دست که اکنون به شدت با بحران مواجه هستند برای حل مشکل با جدیت ورود کنند.
این فعال محیط زیست گفت: این مجموعه تمهیدات به همراه یک بسته مناسب آموزشی، ساخت مستندهای کوتاه، شفاف کردن آمارها و دادن اطلاعات واقعی به مردم میتواند به برون رفت از این بحران کمک کند، البته باید بگویم که در همین شرایط نیز میزان مصرف آب شهروندان بین ۲۰ تا ۲۵ درصد بیشتر از حد استاندارد است بنابراین باید هر چه سریعتر به سمت بهینه سازی مصرف حرکت کنیم تا توان مقابله با این شرایط را داشته باشیم.
وی به نقش دولتها در این زمینه اشاره کرد و گفت: قطعا در تمام این سالها دولتها به راحتی میتوانستند با این مشکل کنار بیایند، بخش قابل توجهی از آب کشور در تامین برق هدر میرود، چون به شدت به نیروگاههای حرارتی و سدهای برقابی متکی هستیم که این نوع تولید برق بسیار آب بر است، این در حالیست که ایران کشوری است که میتوانست از طریق انرژی خورشیدی و بادی به اندازه نیاز و حتی بیشتر از آن برق تولید کند، اما متاسفانه دولت تمام تخم مرغهای خود را در سبد نیروگاههای حرارتی گذاشت و کار به جایی رسید که اکنون با بحران جدی روبهرو شویم.
وی به مصرف آب در بخش کشاورزی اشاره کرد و افزود: سوال این است در کشور خشکی مانند ایران که خود دریوزگی آب دارد، چرا به سراغ صادرات محصولات کشاورزی آنهم محصولاتی آب بر رفتیم؟ از سال ۱۴۰۲ که سند ملی امنیت غذایی تصویب و ابلاغ شد آیا اقدامی در راستای اجرای آن صورت گرفته است؟ در حالیکه مطابق این سند باید تا افق ۱۴۱۱ حدود ۳۰ میلیارد متر مکعب مصرف آب در بخش کشاورزی کاهش یابد، همچنین ۱۵ میلیارد متر مکعب مصرف آب در بخش خدمات، صنعت و شرب کم شود، در مجموع باید ناترازی به ۱۰۵ میلیارد متر مکعب در افق ۱۴۰۹ برسد، یعنی باید سالانه بین ۶ تا ۶.۵ میلیارد متر مکعب صرفه جویی در مصرف آب صورت گیرد.
این فعال محیط زیست اظهار کرد: از محل صرفه جویی در بخش کشاورزی میتوانستیم نیازهای آب شرب خود را تامین کنیم، اکنون در تهران حدود یک میلیارد متر مکعب فاضلاب شهری وجود دارد که اگر میتوانستیم از این میزان در بازچرخانی آب استفاده کنیم بخش زیادی از نیازهای بهداشتی و آب مورد نیاز فضای سبز تامین میشد و دیگر با چنین بحرانی روبهرو نمیشدیم، در صورتی که آمارها میگویند کمتر از ۱۰ درصد این حجم فاضلاب تصفیه و بازچرخانی میشود، اگر دولت روی بازچرخانی آب سرمایه گذاری میکرد هرگز اکنون با چنین مشکلی مواجه نبودیم.
درویش درباره اینکه تغییر اقلیم موجب جابجایی و گرمتر شدن فصلها شده است گفت: شواهد نشان میدهد که تغییر اقلیم اثرات وخیمی بر آب و هوا بر جای گذاشته و همچنان هم ادامه دارد، اکنون اثر آن در اروپا، آمریکا، استرالیا و جنگلهای روسیه قابل مشاهده است، یعنی تاثیر تغییر اقلیم کاملا اثبات شده است، تقریبا در طول یک دهه اخیر به جز سال ۲۰۲۰ که به دلیل همه گیری کرونا تا حدودی فعالیتهای انسانی مختل شده بود، دیگر هر سال به عنوان گرمترین سال کره زمین در یک صد سال اخیر معرفی میشد و این روند همینطور ادامه دارد و هر سال بدتر از سال گذشته این شرایط اتفاق میافتد.
وی اظهار کرد: خبر بد این است به جای اینکه جهانیان برای مقابله با خطر جهان گرمایی متحد شوند و به سمت کاهش آن حرکت کنند حتی برخی از توافقنامههای بین المللی که با هدف کاهش انتشار گازهای گلخانهای و گرمتر نشدن دمای زمین تصویب شدند را هم اجرا نمیکنند و همین شرایط را تیره و تارتر کرده است، بر اساس مطالعات انجام شده در موسسهای در آلمان پیش بینی شده که نمیتوانیم جلوی روند گرم شدن زمین را بگیریم، میانگین دما قبل از ۲۰۷۰ بیش از ۴ درجه سیلیوس افزایش مییابد که در این صورت بیش از ۷۰ درصد اکوسیستمهای جهان از جمله انسانها از بین خواهند رفت و فقط ۵۰۰ تا یک میلیارد نفر از ساکنان زمین میتوانند قرن آینده را ببینند، اینها هشدارهای بسیار جدی است که اگر دیر بجنبیدم دامن خودمان را میگیرد.
این فعال محیط زیست درباره اینکه چه کنیم سرعت تغییر اقلیم کاهش یابد؟ گفت: تمام قوانین لازم در این زمینه در کشور تصویب شده است، قانون ۵ ساله برنامه هفتم یکی از آنها است، در این قانون رفتن به سمت استحصال انرژی خورشیدی در اولویت قرار گرفته، همچنین سند امنیت غذایی یکی دیگر از این قوانین است که باید اجرای آن در اولویت قرار گیرد، در این راستا باید به سمت اقتصادی که آب محور نباشد حرکت کنیم، به سمت بالفعل کردن پتانسیلهای بالقوهای که به مصرف آب نیاز ندارند خیز برداریم، ۴۰ درصد از آب قابل استحصال به حقابه محیط زیست اختصاص یابد و صرف احیای دوباره تالابها و جاری شدن رودخانهها از سرآب تا پایاب شود، با اجرای این اقدامات بخش بزرگی از این مشکلات حل خواهد شد.
وی با تاکید بر اینکه تمام مجوزهای قانونی و اسناد بالادستی وجود دارد، اما هیچ عزمی برای اجرای آنها دیده نمیشود گفت: زمانی فریاد میزدیم شیوهای که در پیش گرفتهاید به ضرر کشور است و میتواند حتی امنیت غذایی را به مخاطره بیندازد، اما با مخالفت شدید روبهرو میشدیم، اکنون در سند ملی امنیت غذایی قبول کردند که باید مصرف آب ۳۰ میلیارد متر مکعب کاهش یابد، اما با این وجود در ۲ سالی که این سند تصویب شد حتی یک گام کوچک به سمت اجرایی شدن آن برداشته نشده است.
درویش اظهار کرد: با تمام اینها، اما هنوز فرصت جبران وجود دارد، باید برای اجرایی شدن قوانین مربوطه هر چه سریعتر اقدامات لازم صورت گیرد، باید حداقل به مدت یک سال مصرف آب در بخش کشاورزی متوقف شود، اما در مقابل، دولت خسارت کشاورزان را پرداخت کند، اکنون در تهران بیش از ۵۰۰ تا ۶۰۰ میلیون متر مکعب آب در بخش کشاورزی مصرف میشود که میتوان با متوقف کردن کشتها و اعلام شرایط فوق العاده اجازه مصرف این میزان آب را نداد و آن را به سمت حوزه شرب هدایت کرد و در این مدت هم مکانیسمهای بازدارندهای ایجاد شود.
وی تاکید کرد: باید سیستم غرقابی در کشاورزی به طور کامل متوقف شود، در شهرهایی مانند تهران، کشاورزی فقط از نوع هیدروپونیک و گلخانهای مجاز باشد، میتوانیم به این ترتیب کشور به خصوص استانهایی مانند تهران که با بحران روبهرو هستند را مدیریت کنیم.